Miedź, mosiądz, spiż – od prehistorii do czasów współczesnych

Znane są dwie odmiany mosiądzów – odlewnicze i do obróbki plastycznej. Znamy je od zamierzchłych epok. Specjaliści oceniają, że jako użyteczny stop znalazł się w rękach ludzi co najmniej tuż po epoce brązu w Indiach (znalezisko naczyń miedzianych i mosiężnych). Nawet 2/5 składu mieszanki stopowej może stanowić cynk. Podział plastycznej odmiany mosiądzów wygląda jak następuje dwuskładnikowe i ołowiowe oraz bezołowiowe wersje stopów wieloskładnikowych naczynia miedziane .

O spiżach i brązach bez tajemnic

Brąz jest stopem miedzi, w którym suplementem bywa mangan, beryl, krzem, cyna, aluminium, ołów i wiele innych pierwiastków, czy też ich związki. W przygotowywanym stopie suplement do bazy powinien wynosić więcej niż 2 %, i wtedy (w zależności od uzupełnienia) nosi nazwę: brąz cynowy, aluminiowy, manganowy itd. Już w prehistorii brązy z dodatkiem cyny służyły jako cenne tworzywo, a ich przykładem są np: misy i dzbany z brązu, broń, biżuteria oraz przedmioty codziennego użytku. Brązy cechują się nieznacznym skurczem odlewniczym, przez co możemy tworzyć odlewy o złożonych kształtach. Z tego powodu z brąz służył jako podstawowy materiał do odlewania pomników. Podobne istotne zalety odlewów z brązu to wielka niewrażliwość, zarówno na uszkodzenia i ścieranie, jak i na kaprysy aury. Co jeszcze, brązy do obróbki plastycznej nie korodują, są „elastyczne” i łatwo poddają się lutowaniu czy spawaniu.

Skład spiżu? Miedź + cyna + cynk + ołów

Do brązów czasem przypisuje się także spiże – odlewy z miedzi z cynkiem, cyną i ołowiem. Mają one w sobie nieco więcej Sn niż w brązie cynowym. Dodatki ołowiu i cynku liczą odpowiednio 2-6 i 2-7%. Równie doskonale jak brąz spiż znosi oddziaływanie mechaniczne i korodowanie. W starożytności uznawano go za jeden z najbardziej twardych i niezniszczalnych metali, zatem wytwarzano z niego broń sieczną. Wieki średnie znały spiżowe dzwony, a nieco później dostrzeżono w stopie miedzi świetny surowiec na armaty. To wielorakie zastosowanie spiżu okazało się przyczyną przetopienia wielu dzwonów w broń. Współcześnie spiż służy do tworzenia odlewów rzeźb i ozdób.